Strona: 5/6
Dla Kamiennej oznacza?o to dalszy rozwój, powolne tracenie charakteru rolniczego. W 1866 r. Kamienna by?a ju? znacz?c? osad?. Zamieszkiwa?o j? 356 osób, w 80 drewniany domach. W nast?pnym okresie 14 lat liczba domów wzros?a do 90 (2 lata pó?niej w 1882 r. domów by?o ju? 102 ), liczba mieszka?ców - do 479. W nast?pnym 15–leciu w Kamiennej, dzi?ki nowym inwestycjom (w tym budowa kolei) prawie potroi?a si? liczba zabudowa? (251 budynków drewnianych), za? liczba ludno?ci wzros?a do 934 ( w tym 477 kobiet) . Jest to wzrost o prawie 100%. W 1900 r. Kamienn? zamieszkiwa?o 2495 mieszka?ców. Tempo rozwoju Kamiennej nie os?ab?o w latach nast?pnych. W 1907 r. Kamienna liczy?a ju? 5358 mieszka?ców, wzrost w stosunku do 1895 jest to wzrost prawie 5-krotny. Trzy lata pó?niej odnotowano liczb? 7512 mieszka?ców, w tym szacunkowo 1500 ?ydów.
I wojna ?wiatowa zahamowa?a rozwój osady, liczba mieszka?ców spad?a ( w 1916 r. – 5604 osób) co wi??emy z migracja ludno?ci ?ydowskiej, pó?niej rosyjskiej oraz odp?ywem ludno?ci robotniczej w zwi?zku ograniczeniem miejsc pracy (zastój w przemy?le). W 1918 r. stan ten uleg? poprawie, ludno?? wzros?a do 7705 osób, w przededniu nadania praw miejskich (spis z 1921 r.) ludno?? Kamiennej liczy?a 8163, w tym kobiet 4228, wykazano 707 budynków mieszkalnych .
Imponuj?ce tempo wzrostu liczby mieszka?ców Kamiennej na prze?omie XIX i XX wieku ?ci?le wi??e si? z zachodz?cymi przemianami gospodarczymi w osadzie.
W latach 40-5—tych XIX wieku zaprzesta?y produkcji dawne zak?ady produkcyjne, w miejsce po 1857 r. powsta?y nowe (fryszerki i gwo?dziarnie), w zwi?zku ze zmianami w sposobie produkcji równie? i te nie wytrzymywa?y konkurencji, podzieli?y los poprzednich. W 1877 r. zak?ady ?elazne wykupi?a spó?ka: ?ukaszewicz, Palissa i s-ka, która uruchomi?a odlewni? z wielkim piecem systemu Kriegera . W 1886 r. fabryk? przej?? Jan Witwicki, który j? rozbudowa?, dobudowa? emalierni? (Odlewnia i Emaliernia „Kamienna” – Jan Witwicki), w 1897 za?o?y? Towarzystwo Akcyjne „Skar?ysko”, które wybudowa?o „Stalownie Skar?ysko”. Zak?ad zatrudnia? na prze?omie XIX i XX w. 350 – 400 robotników, w 1912 r. po przej?ciu fabryki prze syna – Kazimierza – nast?pi? dalszy rozwój fabryk, zatrudnienie wzros?o do 500 osób. Podobny charakter mia?o utworzone przez bankiera Kisyma towarzystwo akcyjne „Isnosskoff, Zukan i Spó?ka”, które przej??o zak?ad hutniczo – odlewniczy Jana Lubczy?skiego „Nowy Bzin”. Fabryka funkcjonowa?a do czasów pierwszej wojny ?w. z powodzeniem eksportuj?c swe wyroby (g?ównie garnki ?eliwne i emaliowane oraz sanitaria) w g??b Rosji. W 1882 r. w Kamiennej powsta? tartak drzewny in?. Waleriana Sosnowskiego, w 1900 r. Józef Sosnowski za?o?y? fabryk? ose?ek i toczaków. Poza tym uruchomiono wiele innych zak?adów: fabryk? cementu, fabryk? beczek i mebli gi?tkich, rozpocz?to produkcje farb mineralnych, powsta?a fabryka pilników, czynne by?y tartaki, uruchomiono kilka przedsi?biorstw budowlanych .
Warto doda?, ?e skar?yskie wyroby przemys?owe trafi?y na wystaw? zorganizowan? w Radomiu we wrze?niu 1899 r. „?liczny pawilon in?. Witwickiego – czytamy w W?drowcu – obejmowa? odlewy kanalizacyjne, ogrzewania centralnego, budowlane, naczynia emaliowane, maszyny fornierskie w?asnego przemys?u. Wyrób czysty i pi?kny”. Informacje o sukcesie skar?yskich przemys?owców podawa?a równie? warszawska Biesiada Literacka.
Ten intensywny rozwój przemys?u i handlu w Kamiennej ?ci?le wi?za? si? z przeprowadzeniem przez Kamienn? linii kolejowej tzw. iwanogrodzko - d?browskiej – uroczy?cie otwartej w 1885 r. Linia ta w Kamiennej mia?a rozga??zienie: na wschód do Ostrowca i Bodzechowa, na zachód – do Koluszek. Rejon Kamiennej sta? si? wa?nym, rozwijaj?cym si? w?z?em kolejowym. Kamienna zosta?a wyznaczona jako stacja w?z?owa II klasy. Zbudowano w osadzie stacje osobow? i towarow?, parowozownie oraz warsztaty naprawy taboru kolejowego. Stacja posiada?a 3 remizy, w?asn? ku?ni?, pompowni?, warsztat obróbki metalu. Pierwszym naczelnikiem parowozowni by? Kuragonow (Rosjanin). Rola w?z?a kolejowego w Kamiennej wzros?a po upa?stwowieniu kolei w 1897 r. oraz przed?u?eniu linii kolejowych z Kielc do Cz?stochowy (1910 r) oraz z Ostrowca do Sandomierza. Do?? powiedzie?, ?e kolej zatrudnia?a na pocz. XX wieku do 1000 osób .
Nic wi?c dziwnego, ?e w tym czasie o Kamiennej pisano: „jest to osada czysto fabryczna, prawie wy??cznie zamieszkana przez robotników. Fabryk mamy cztery: stalownia, odlewnia, fabryka farb i fabryka cementu, prócz tego olbrzymie warsztaty. Liczba robotników dochodzi do kilku tysi?cy” Do tego dodajmy rozwój handlu i rzemios?a. Przed nadaniem praw miejskich w Kamiennej istnia?o 230 sklepów. W czasie stara? o uzyskanie praw miejskich Kamienna posiada?a 300 domów murowanych (jeszcze 1907 r – nie by?o ?adnego mieszkalnego), w tym 42 pi?trowe oraz 450 drewnianych (w tym 3 pi?trowe).