?ZP Armii Krajowej PONURY-NURT
Tekst z tablic umieszczonych w Panteonie Pami?ci Polskiego Pa?stwa Podziemnego w XII-wiecznym klasztorze O.O. Cystersów w W?chocku.
Pocz?tki powstania Zgrupowa? to ostatnie miesi?ce 1942 r. kiedy w Okr?gu Radomsko-Kieleckim powo?ano Kierownictwo Dywersji - KEDYW. Zr?by KEDYWU tworzyli: ppor. ALBI?SKI - Hipolit Krogulec, skoczkowie cichociemni: por. NURT - Eugeniusz Kaszy?ski, ppor. ROBOT Waldemar Szwiec, ppor. UGUR - Antoni Jastrz?bski. By? to okres powstawania wi?kszych oddzia?ów partyzanckich, ich szkolenia i obejmowania jednolitym kierownictwem. W czerwcu 1943 r. funkcj? szefa KEDYWU Okr?gu obi?? por. PONURY - Jan Piwnik. By? jednym z pierwszych cichociemnych. Skoczy? do kraju z 6/7.XI.1941 r. W 1942 r. organizowa? II odcinek "Wachlarz". Ws?awi? si? rozbiciem w styczniu 1943 r. wi?zienia w Pi?sku. Przyst?puj?c do organizowania du?ego Zgrupowania Partyzanckiego, scali? lu?no chodz?ce oddzia?y partyzanckie i utworzy? trzy Zgrupowania:
I. NURTA - oddzia?y:
GROTA - Euzebiusza Domoradzkiego, SZORTA - Tomasza Wagi, HABDANKA - Jerzego Stefanowskiego oraz grupy konnej TARZANA - Tomasza Wójcika.
II. ROBOTA - oddzia?y:
WILKA - Józefa Domaga?y, ALLANA - Tadeusza Jencza i Pluton Warszawski.
III. MARIA?SKIEGO - oddzia?y:
JURKA - W?adys?awa Czerwonki, OSETA - W?adys?awa Wasilewskiego.
W sk?ad Zgrupowania w??czona zosta?a ochrona radiostacji dalekiego zasi?gu INSPEKTORA JACKA - Jana Kosi?skiego. Sk?ad osobowy oddzia?ów waha? si? od 30 do 80 ?o?nierzy. Ogó?em Zgrupowania liczy?y ok. 400 partyzantów, stanowi?c jednostk? dyspozycyjn? Komendy Okr?gu. Do ko?ca 1943 r. oddzia?y wykonywa?y akcje dywersyjne, likwidowa?y konfidentów i szpicli, zdobywa?y bro?, atakowa?y obiekty wroga, prowadzi?y walki obronne, ubezpiecza?y zrzuty broni, ludzi i zaopatrzenia z Anglii, oczyszcza?y teren z bandytyzmu.
W czerwcu 1943 r. na polecenie PONUREGO, in?. KOREBKO - Kazimierz Czerniewski zorganizowa? w Suchedniowie, w fabryce maszyn rolniczych produkcj? pistoletów maszynowych, wzorowanych na angielskich stenach. W wyniku zdrady, 26.X.1943 r. niemiecka brygada antypartyzancka zaj??a zak?ad, zabijaj?c kilku i aresztuj?c kilkunastu pracowników. W lipcu oddzia?y Zgrupowa? zaatakowa?y trzykrotnie poci?gi niemieckie. Jeden z tych ataków by? odwetem za masowy, bestialski mord na mieszka?cach wsi Michniów.
Aktywno?? Zgrupowa? spowodowa?a w 1943 r. trzy wielkie ob?awy na Wykus, miejsce sta?ego biwakowania Zgrupowania NURTA, na którym PONURY koncentrowa? co pewien czas wszystkie trzy Zgrupowania. Z pierwszej ob?awy, 2O.VII. oddzia?y wymkn??y si? z okr??enia bez strat. Niemcy spalili tylko sza?asy. W drugiej, 17.IX. skoncentrowane na Wykusie Zgrupowania, dzia?aj?c z zasadzki, na Barwinku zada?y Niemcom dotkliwe straty. W trzeciej, 28.X. oddzia?y wroga (ok. 3 tysi?cy ludzi), wsparte lotnictwem i artyleri?, uderzy?y z zaskoczenia (zdrada) i zniszczy?y obozowisko. Zgin??o 22 ?o?nierzy ochrony radiostacji i 11 ?o?nierzy z oddzia?ów Zgrupowa?. Straty niemieckie by?y jednak du?e, a wróg nie osi?gn?? celu - rozbicia i rozproszenia Zgrupowa?.
We wrze?niu spo?ecze?stwo kielecczyzny ufundowa?o Zgrupowaniom PONUREGO bojowy sztandar (orygina? przekazano w 1977 r. do Muzeum Jasnogórskiego w Cz?stochowie). W okresie od czerwca do grudnia 1943 r. Zgrupowania staczaj? ok. 50 walk zaczepnych i obronnych. W ostatnich miesi?cach 1943r. zgin?li w walkach dowódcy oddzia?ów: OSET, WILK, ROBOT i INSPEKTOR JACEK. W styczniu 1944 r. PONURY zosta? odwo?any przez Komend? G?ówna AK i przeniesiony na teren Nowogródczyzny, gdzie jako dowódca VII batalionu 77 pp Armii Krajowej zgin?? l6.VI. w walce pod Jew?aszami. Po odej?ciu PONUREGO dowództwo obj?? NURT. Po mniej aktywnym okresie zimowym, od wiosny NURT rozpocz?? mobilizacj? ?o?nierzy i wype?nianie rozkazów dowództwa Okr?gu w walce bie??cej. W Zgrupowaniu dzia?a?a "Spec-grupa" kierowana przez HABDANKA, produkuj?ca miny i granaty przeciwczo?gowe oraz pistolety maszynowe "KIS". 7.VII.1944 r. 36-osobowy oddzia? TARZANA, oczekuj?c we wsi Wola Grójecka k/?mielowa na akcj? zdobycia kolejowego transportu amunicji, w wyniku zdrady zosta? rozbity. Poleg?o 32 ?o?nierzy.
W ramach przygotowa? do operacji "Burza" Zgrupowania zosta?y przemianowane na I batalion 2 pp Legionów Armii Krajowej. W jego sk?ad wesz?y cztery kompanie: JURKA, DZIKA, SZORTA i HABDANKA oraz zwiad konny BOGORII - Stanis?awa Skotnickiego. Dowódc? batalionu zosta? NURT, jego zast?pc? MARIA?SKI - Stanis?aw Pa?ac, adiutantem ANTONIEWICZ - Leszek Popiel. Batalion otrzyma? sanitariat z doktorem ANDRZEJEM - W?adys?awem Chachajem i starsz? sanitariuszk? siostr? HANK? - Ann? Mireck?-Lubowick?. Batalion bra? udzia? w koncentracji oddzia?ów Okr?gu "Jod?a" w marszu na pomoc Warszawie oraz walczy? pod Dzieba?towem, Radoszycami, Miedzierz?, Radkowem do grudnia 1944 r. Po rozformowaniu dywizji, batalion w sile ok. 300 ?o?nierzy toczy? na prze?omie pa?dziernika i listopada wielodniowe walki pod W?oszczow? (Krzepin, Zagórze, Kosów, Lipno, Chotów) zadaj?c du?e straty Niemcom. Z walk tych NURT wyprowadzi? oddzia? bez wi?kszych ofiar. 19 stycznia 1945 r. batalion zosta? rozwi?zany zgodnie z rozkazem ostatniego Komendanta G?ównego Armii Krajowej gen. NIED?WIADKA - Leopolda Okulickiego.
Rozkaz o rozwi?zaniu Armii Krajowej zasta? ?o?nierzy NURTA w ró?nych sytuacjach: w lesie, na melinach zimowych, w wi?zieniach i obozach. Na ziemie polskie wkroczy?a Armia Radziecka. Spo?ecze?stwu narzucono system rz?dów komunistycznych, obcy i wrogi. Rozpocz?? si? okres walki ze stalinizmem i rodzimym terrorem s?u?b bezpiecze?stwa, walka o to?samo?? narodu polskiego. W tych trudnych latach wi?kszo?? ?o?nierzy PONUREGO i NURTA zachowa?a ze sob? ??czno?? i nie za?ama?a si?.
W 1957 r. grupa inicjatywna ?rodowiska wybudowa?a na Wykusie kapliczk? - pomnik z wyrytymi 123 pseudonimami ?o?nierzy Zgrupowa? poleg?ych w latach 1943-1945. Pierwsze spotkanie w dniu 15.IX.1957 r. by?o pocz?tkiem powstania ?rodowiska PONURY-NURT, które rozpocz??o upami?tnianie tablicami miejsc walk Zgrupowa?. W oparciu o Ko?ció?, a ?ci?lej o klasztor O.O. Cystersów w W?chocku, z jego Opatem, Ojcem Benedyktem - W?adys?awem Matejkiewiczem, honorowym kapelanem ?rodowiska, szerzy?o wiedz? o Armii Krajowej i jej osi?gni?ciach w walce o odzyskanie niepodleg?o?ci, o prawdziwej historii Polskiego Pa?stwa Podziemnego. Tradycj? sta?y si? coroczne, czerwcowe spotkania i msze ?wi?ta na Wykusie i w W?chocku. Od 1990 r. ?rodowisko zrzeszone jest w ?wiatowym Zwi?zku ?o?nierzy Armii Krajowej na prawach Okr?gu. W okresie 1957-1995 w 21 miejscowo?ciach kielecczyzny wzniesionych zosta?o 50 pomników - g?azów i tablic upami?tniaj?cych ludzi i walki Armii Krajowej. Obj?to patronatem i opiek? trzy szko?y: Oleszno, Wielka Wie? i Gózd. Zorganizowano kilka popularno-naukowych sesji historycznych. W roku 1984 ofiarowano spo?ecze?stwu W?chocka pierwszy figuralny pomnik ?o?nierza Armii Krajowej - mjr "Ponurego", którego szcz?tki w 1988 r. pochowano w krypcie klasztoru O.O. Cystersów. W roku 1986 ufundowano pomnik Armii Krajowej w Olesznie, a w 1989 r. pomnik Polskiego Pa?stwa Podziemnego w W?chocku. W czerwcu 1994 r. zosta?y z?o?one do grobu przy kapliczce na Wykusie prochy zmar?ego na emigracji mjr NURTA. Na murze otaczaj?cym kapliczk? umieszczane s? tabliczki epitafijne ?o?nierzy PONUREGO i NURTA zmar?ych po wojnie. Do grudnia 1996 r. umieszczono ich 207.
Tekst z tablic umieszczonych w Panteonie Pami?ci Polskiego Pa?stwa Podziemnego w XII-wiecznym klasztorze O.O. Cystersów w W?chocku.
Prawa autorskie © Skar?yski Wortal Turystyczny Wszystkie prawa zastrzeżone.
