Entomologia
Mieniaki nale?? do najwi?kszych i najpi?kniejszych polskich motyli dziennych. Nazwa ich wywodzi si? od charakterystycznego zjawiska polegaj?cego na tym, ?e zmiana k?ta ustawienia skrzyde? powoduje jednoczesn? zmian? jego zabarwienia. Zjawisko to jest typowe dla samców i zwi?zane jest z przestrzenn? budow? ?usek pokrywaj?cych skrzyd?a motyli czyli ?uskoskrzyd?ych (Lepidoptera). Metalicznie pob?yskuj?ce zielenie, b??kity czy fiolety to tzw. kolory strukturalne wywo?ywane przez refrakcj? b?d? interferencj? ?wiat?a (podobne zjawisko obserwujemy po rozlaniu benzyny lub ropy na powierzchni wody) na mikrostrukturach kutykularnych ?usek pokrywaj?cych skrzyd?a motyli. Przyk?adem mog? tu by? mieni?ce si? b??kitem skrzyd?a motyli z rodzaju (Morpho). Do wywo?ania koloru strukturalnego nie jest potrzebny ?aden pigment. Nie znaczy to jednak, ?e skrzyd?a motyli pozbawione s? zupe?nie barw pigmentowych. W rzeczywisto?ci za obserwowane efekty kolorystyczne wspó?odpowiedzialne s? zarówno barwniki deponowane w ?uskach jak i subtelna gra ?wiat?a na mikrostrukturach ?usek.
 |
Mieniak stru?nik Apatura ilia - samiec siedz?cy na pniu gruszy - Pi?ty 8 lipca 2007. |
fot. A. Sta?kowiak |
Mieniak stru?nik (Apatura ilia) osi?ga rozpi?to?? skrzyde? 62 – 78 mm. Wierzch obu par skrzyde? jest ciemnobrunatny, przy czym u samców w zale?no?ci od k?ta padania ?wiat?? wyst?puj? fioletowo-niebieskie refleksy. Brzegi boczne skrzyde? u obu p?ci zawsze ja?niejsze, brunatne. Na skrzydle przednim znajduje si? kilka lu?no rozrzuconych bia?ych plamek, natomiast na skrzydle tylnym wyst?puje bia?a przepaska przez ?rodek skrzyd?a. Na górnym skrzydle znajduje si? pojedyncza, czarna plamka w pomara?czowej obwódce. Podobna plamka wyst?puje na skrzydle tylnym w okolicy jego wierzcho?ka. Ponadto w tym gatunku cz?sto wyst?puj? osobniki z bardziej urozmaiconym rysunkiem, a bia?e elementy mog? by? zast?pione barw? ?ó?t? (A. ilia f. clytie). Nie nale?y si? dziwi?, ?e motyle te maj? tylko dwie pary odnó?y (cho? jak wszystkie owady powinny mie? 3 pary) poniewa? 1 para uleg?a u nich uwstecznieniu, co jest typowe dla niektórych rusa?ek (Nymphalidae). ?rodowiskiem ?ycia mieniaka s? lasy li?ciaste i mieszane. Wyst?puje na obszarze ca?ej Polski lecz niezbyt liczne. Gatunek zosta? umieszczony na Czerwonej Li?cie Zwierz?t Gin?cych i Zagro?onych w Polsce i otrzyma? kategori? LC – gatunek ni?szego ryzyka, najmniejszej troski.
 |
Mieniak stru?nik Apatura ilia - Pi?ty 8 lipca 2007. |
fot. A. Sta?kowiak |
Interesuj?co przedstawia si? cykl ?yciowy mieniaka. G?sienice kszta?tem przypominaj? bezskorupowe ?limaki i posiadaj? charakterystyczne ró?ki podobne do czu?ków ?limaków. Prowadz? ca?kowicie nadrzewny tryb ?ycia. Ro?linami ?ywicielskimi s? dla nich topole (topola Populus nigra i topola osika Populus tremula) i wierzby np. wierzba iwa Salix caprea. G?sienice stru?nika mo?na spotka? wiosn? ?eruj?ce na ni?ej po?o?onych ga??ziach niezbyt starych osik i topól, i co ciekawe zawsze od strony nas?onecznionej. Umiej?tnie si? maskuj? i najpierw sa barwy br?zowej (jak m?ode listki osiki) a dopiero pó?niej przybieraj? zielon? barw?. Wi?kszo?? czasu sp?dzaj? wygrzewaj?c si? na wierzchniej stronie li?cia. Odcieniem dopasowuj? si? idealnie do zieleni blaszki li?ciowej, a dodatkowo ?ó?tawy, sko?ny dese? przypomina u?y?kowanie li?ci. Szybko rosn? i pod koniec wiosny przepoczwarzaj? si? na ro?linie ?ywicielskiej. G?sienica zawisa g?ow? w dó? i zamienia w poczwark?, która równie? kszta?tem i kolorem przypomina listek Po oko?o 2 – 3 tygodniach (zwykle na pocz?tku lipca) wyl?gaj? si? z nich doros?e motyle. Wychodzenie z poczwarki odbywa si? wcze?nie rano, rozprostowanie skrzyde? zajmuje motylowi zaledwie kilkana?cie minut, a po nast?pnych kilkudziesi?ciu jest zdolny do lotu. Mieniaki mo?emy spotka? od po?owy czerwca do pocz?tku sierpnia. Cz??ciej widujemy samce poniewa? samice przebywaj? zwykle w koronach drzew. Pró?no szuka? tych pi?knych owadów na kwiatach, siadaj? za to na wilgotnej ziemi, przy wysychaj?cych ka?u?ach lub w pobli?u wody. St?d wywodzi si? drugi cz?on nazwy gatunkowej – stru?nik, który pochodzi od wyrazu – struga (ma?a rzeczka, ciek wodny na terenie nizinnym). Doros?e osobniki ?ywi? si? sokiem wyciekaj?cym z ran na drzewach i p?ynami zawartymi w gnij?cych substancjach dlatego cz?sto siadaj? na odpadkach, nawozie, odchodach zwierz?cych i padlinie. W upalny dzie? motyle cz?sto siadaj? na ods?oni?tych, pokrytych potem cz??ciach ludzkiego cia?a, poniewa? mieniak stru?nik potrzebuje soli mineralnych, a te zawarte s? m.in. w ludzkim pocie. Sk?adanie jaj nast?puje w lipcu i sierpniu. Z jaj do?? szybko wyl?gaj? si? m?ode g?sienice, które po krótkim okresie ?erowania w sierpniu wraz z nastaniem jesiennych ch?odów udaj? si? na zimowanie.
Wykorzystano:
Marcin Sielezniew ; Mieniaki; Przyroda Polska NR 5 / 2001
A. Sta?kowiak
Prawa autorskie © Skar?yski Wortal Turystyczny Wszystkie prawa zastrzeżone.
